Cijepljenje protiv pneumokoka

Bakterija Streptococcus pneumoniae, pneumokok, je iznimno važan i čest uzročnik bolesti u svim dobnim skupinama. Najčešće se pojavljuju kod male djece i starijih bolesnika s kroničnim bolestima te kod osoba s narušenim imunitetom.

Najviše zaraza pneumokokom tijekom godine dogodi se u zimu i rano proljeće kada je i najveća incidencija akutnih zaraznih bolesti dišnog sustava.
Prenosi se kapljičnim putem i naseljava se na sluznici gornjih dišnih puteva.
U pravilu uzrokuje manje smetnje kao što je curenje nosa i kašljanje. ali agresivni sojevi mogu uzrokovati meningitis (upalu mozgovnih ovojnica), upalu pluća i upale srednjeg uha.
Kod djece se najčešće pojavljuje upala srednjeg uha, a kod starijih pneumokokna upala pluća.
Učestale upale dišnih puteva kod djece predškolske dobi javljaju se zato jer imaju smanjenu sposobnost stvaranja protutijela za pojedine skupine bakterija i zbog boravka u dječjim kolektivima.
U Hrvatskoj invazivnu pneumokoknu bolest obvezno je prijavljivati.

Liječenje

Penicilinski antibiotici se najčešće koriste u liječenju kada se radi o težim oblicima upale dišnih puteva. Neracionalna primjena antibiotika utjecala je na razvoj otpornijih sojeva bakterije. Kada se pojavi infekcija s agresivnim sojem bakterije koji je otporan na antibiotike tada je i smanjena mogućnost liječenja. Zato je danas opravdano sprječavanje ove bolesti cijepljenjem.

Konjugirano i polisaharidno cjepivo

Cijepljenje 13-valentnim konjugiranim pneumokoknim cjepivom preporuča se djeci do pete godine starosti, a konjugiranim i/ili polisaharidnim cjepivom svim starijima od 65 godina i svima s povećanim rizikom za stjecanje invazivne pneumokokne bolesti.

Konjugirano cjepivo znači da je vezano za proteinski nosač i preporučuje se za zaštitu djece. Od 2010. godine sadrži 13 antigenskih tipova pneumokoka.

U odnosu na polisaharidno, konjugirano cjepivo protiv pneumokoka potiče stvaranje sluzničke imunosti. Sluznička imunost sprječava koloniziranje pneumokoka i smanjuje udio kliconoša. Posljedica toga razvoj je kolektivne imunosti te zaštita necijepljenih osoba.

Polisaharidno cjepivo sastavljeno je od mješavine pročišćenih kapsularnih polisaharida. Polisaharidno cjepivo koje je danas u upotrebi je 23-valentno što znači da sadrži pripravak kapsularnih polisaharida 23 serotipa pneumokoka. Oni čine oko 60% svih pneumokoknih infekcija u odraslih.

Polisaharidno cjepivo protiv pneumokoka značajno snižava rizik oboljevanja od invazivne pneumokokne bolesti, smanjuje rizik oboljevanja od pneumokokne pneumonije, smanjuje smrtnost bolesnika od pneumonije, KOPB-a i srčanog zatajenja.

Cijepljenje protiv pneumokoka ulazi u kalendar obaveznog cijepljenja

Od 2019. godine cijepljenje protiv pneumokoka ulazi u kalendar obaveznog cijepljenja.
Cijepe se djeca konjugiranim cjepivom u dobi 2 mjeseca, 4 mjeseca i 12 mjeseci.
Konjugirano pneumokokno cjepivo može se primiti zajedno s drugim cjepivima koja se primjenjuju u dojenačkoj i dječjoj dobi.
Nedonoščad rođena od 26. tjedna do 36. tjedna gestacije, cijepe se po shemi 3+1. Počevši od dva mjeseca starosti trebaju primiti 3 doze cjepiva s minimalnim razmakom od mjesec dana i četvrto cjepivo s godinu dana.
23-valentno polisaharidno cjepivo se preporuča za aktivnu imunizaciju djece starije od 2 godine, adolescenata i odraslih radi prevencije invazivne bolesti i upale pluća prouzročenih bakterijum Streptococcus pneumoniae.

Indikacije za besplatno cijepljenje 23-valentnim polisaharidnim cjepivom imaju osobe s:

srpastom anemijom
ugrađenom umjetnom pužnicom
funkcionalnom ili anatomskom asplenijom
patološkim otjecanjem likvora
kroničnom kardiovaskularnom bolesti
teškim oblikom kronične opstruktivne bolesti pluća (KOPB)
diabetes melitusom
alkoholizmom i kroničnom bolesti jetre
imunokompromitirane osobe
nefrotskim sindromom.

Od nuspojava najčešće se registriraju samo blage, prolazne nuspojave kao što su crvenilo i otok na mjestu uboda te blago povišena temperatura.

Upala pluća uzrokovana pneumokokom jedna je od komplikacija gripe koja može nastupiti kod imunokompromitiranih osoba, ali i u zdravoj populaciji. Zato se uz cijepljenje protiv gripe, preporučuje i cijepiti protiv pneumokoka.